اقتصاد دانش بنیان

افتتاح يک شرکت دانش بنيان هزينه بر است و ممکن است ماه ها زمان نياز داشته باشد، اما وقتي به آينده اين شرکت ها نگاه مي کنيم، مي بينيم با رونق اين شرکت ها و با افتتاح هر شرکت دانش بنيان، چندين جوان خوش فکر و پرتلاش مشغول به کار مي شوند. از اين رو مي توان اذعان کرد که حمايت بيشتر از اين شرکت ها، مي تواند زمينه اشتغال را براي بسياري از دانش آموختگان دانشگاهي فراهم کند. دسترسي به چنين فضايي دور از ذهن نيست. تنها بايد با حمايت از کسب و کارهايي که بر پايه دانش بنا شده اند، به رشد اين شرکت ها کمک کنند تا اميدوار باشيم که در يک افق نزديک، هيچ ايراني صاحب دانش و مهارت بدون شغل نماند.

با رشد شرکت هاي دانش بنيان، علاوه بر اين که ميزان اشتغال جوانان افزايش پيدا مي کند، ميزان توليد ملي هم افزايش پيدا خواهد کرد. نبايد فراموش کنيم که هم اکنون سهم زيادي از واردات کشور را محصولات دانش بنيان تشکيل مي دهند، در حالي که اگر از روند تاسيس شرکت هاي دانش بنيان در سطح گسترده تري حمايت شود، ديگر نيازمند اين گونه واردات نخواهيم بود. در اين شرايط نه تنها مي توان از محصولات دانش بنيان داخلي خود بهره برد، حتي مي توان با افزايش توليد اين محصولات ارزشمند، بازار صادرات محصولات دانش بنيان را هم رونق ببخشيد.

در نوشتار زير، ضمن گفت و گو با برخي از مديران عامل شرکت هاي دانش بنيان در سراسر کشور، به بررسي تاثير شرکت هاي دانش بنيان در رشد توليد و اشتغال کشور پرداخته ايم و پاي دغدغه اين مديران هم نشسته ايم.

حمايت از شرکت هاي دانش بنيان، رمز اشتغال دانش آموختگان

شرکت دانش بنيان «توسعه فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات رويان افزار مبتکر» يک سال و نيم است که به عنوان شرکت دانش بنيان شناخته شده است؛ شرکتي که از دل شرکت نرم افزاري «دانش گستر» زاييده شده است. فعاليت شرکت رويان افزار مبتکر در حوزه ICT است. اين شرکت به توليد نرم افزارهاي امنيتي، خدمات فناوري اطلاعات و نرم افزارهاي آموزش مجازي مشغول است.

الهام معين پور، مديرعامل شرکت دانش بنيان توسعه فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات رويان افزار مبتکر (رام)، در گفت و گو با دانش بنيان مي گويد: «پايه و اساس شرکت هاي دانش بنيان، دانش بومي کشور است، بنابراين با توليد و بهره وري مي توان به رونق اقتصاد داخلي و توليد داخلي همت گمارد. از آن جا که شرکت هاي دانش بنيان اقدام به توليد نيازهاي اولويت دار کشور مي کند، حمايت از اين شرکت ها بايد در اولويت برنامه هاي دولت قرار گيرد.»

شرکت دانش بنيان رويان افزار در حال حاضر براي ده نفر اشتغالزايي داشته است. اين شرکت بدون استفاده از تسهيلات خاصي توانسته است در سال 95 پنج نفر ديگر را به بازار اشتغال جذب کند. به گفته مديرعامل اين شرکت تا پايان ارديبهشت 96، چهار نفر ديگر را هم استخدام خواهند کرد.

معين پور مي گويد: «شرکت هاي دانش بنيان به عنوان بازوي اصلي توليد و اقتصاد کشور محسوب مي شوند. نبايد فراموش کرد که اگر استفاده از کالاهاي توليد شده شرکت هاي دانش بنيان در اولويت قرار گيرد، توليد و اشتغال بيشتر نيز در انتظار اين شرکت ها خواهد بود. به عبارت ديگر اگر قرار است حمايت جدي از اين شرکت ها انجام شود، بايد حمايت ها روي استفاده از توليد شرکت ها متمرکز شود.» او ادامه مي دهد: «با ادامه اين قبيل حمايت ها، شرکت ها قادر خواهند بود با فروش بيشتر، اقدام به جذب نيروي انساني کنند و از شرکت کوچک و نوپا به يک شرکت بزرگ تبديل شوند.»

مديرعامل شرکت دانش بنيان رام معتقد است: «حمايت هايي که صرفا به صورت مالي و تسهيلات دولتي باشند، خود يک تهديد اساسي براي شرکت هاي دانش بنيان محسوب مي شوند. از آن جا که اين تسهيلات در قالب چندين قسط پرداخت مي شود، گرهي از گره مشکلات اين شرکت ها باز نمي کند و در آخر اقساط معوقي براي شرکت ها باقي مي ماند که بايد پرداخت شود. از طرف ديگر، در صورت عدم فروش محصول، مشکلات عديده ديگري براي اين شرکت ها به وجود خواهد آمد و چه بسا منجر به تعطيلي و تعديل نيرو شود.»

نبايد فراموش کرد که امروزه حمايت از توليدات شرکت هاي دانش بنيان در دستور کار برنامه هاي دولت پررنگ تر شده است، اما همچنان لازم و ضروري است که به اين برنامه ها نگاه جدي تري شود. معين پور معتقد است: «شرکت هاي دانش بنيان اکثرا کسب و کارهاي نوپايي هستند که با محوريت توليد کالاهاي دانش بنيان شکل گرفته اند و مديريت اکثرشان هم نوپاست که از نياز بازار و موانع موجود بي خبرند. اگر حمايت ها به شيوه صحيحي صورت پذيرد، مسلما تعداد زيادي از اين شرکت ها رشد و ايجاد اشتغال مي کنند. در نتيجه مي توانند نيروهاي متخصص زيادي را جذب کنند که اين خود منجر به رشد اقتصاد داخلي کشور خواهد شد.»

اين روزها تعداد فارغ التحصيلان متخصص دانشگاهي رو به رشد است، اما برخي از اين افراد به خاطر نياز معيشتي، به عنوان نيروي غيرمتخصص در فعاليت هايي مانند کارگري و رانندگي مشغول به کار هستند که اين خود يک تهديد اساسي براي کشور است، چراکه نيرويي که با هزينه هاي کشور به تخصص رسيده، نمي تواند در جايگاهي که براي آن تربيت شده به توليد و اشتغال بپردازد. معين پور با اشاره به اين موضوع تاکيد مي کند: «دولت مي تواند با حمايت کافي از توليدات اين شرکت ها در جهت جذب نيروهاي متخصص و تربيت شده گام بردارد.»

سرعت در تحقق ايده ها، رقابت اصلي در دنياي کسب و کار است

شرکت دانش بنيان «آذرين داده پرداز کارا» يکي ديگر از شرکت هاي دانش بنيان است که يک سالي از عمر فعاليتش مي گذرد. اين شرکت دانش بنيان که در استان خراسان جنوبي مشغول به فعاليت است، در حوزه توليد نرم افزارهاي تخصصي زمين شناسي فعاليت مي کند.

محمدامين محمدي، مديرعامل اين شرکت دانش بنيان در گفت و گو با دانش بنيان مي گويد: «وقتي ايده اي به ذهن کسي خطور مي کند، بايد سريعا شرايط عملي کردن ايده اش فراهم شود و تسهيلات کافي در اختيار او قرار گيرد تا اين ايده به نتيجه برسد. در واقع در دنياي امروز سرعت فعاليت براي شرکت هاي دانش بنيان بسيار مهم است.»

پارک علم و فناوري خراسان جنوبي با در اختيار گذاشتن يک مکان براي فعاليت اين شرکت دانش بنيان، در جهت حمايت از آن ها برآمده است. محمدي ضمن تشکر از حمايت هاي پارک علم و فناوري بيان مي کند: «عمده مشکلاتي که شرکت هاي دانش بنيان و نوپا با آن دست به گريبانند، مشکلات اقتصادي است. اگر مسئولان بتوانند شرايطي را فراهم کنند که مشکلات اين چنيني از سر راه شرکت هاي دانش بنيان برداشته شود، تحولي را در توليد داخلي و وضعيت اشتغال جوانان در کشور شاهد خواهيم بود.»

در حال حاضر اين شرکت چهار نفر را به کار گمارده است. مديرعامل شرکت دانش بنيان کارا اظهار اميدواري مي کند: «در صورتي که مشکلات اقتصادي ما حل شود و همه چيز به حالت ايده آل درآيد، در آينده اي نه چندان دور مي توانيم براي حدود بيست نفر ديگر اشتغالزايي کنيم و در زمينه پشتيباني نرم افزارها نيرو جذب کنيم.»

البته تنها مشکلات اقتصادي نيست که گريبان گير اين شرکت دانش بنيان شده است. به گفته محمدي «تامين سخت افزارهاي لازم و تامين حقوق و مزاياي نيروي انساني ما هم از جمله ديگر چالش هاي ما به حساب مي آيد.»

آمايش سرزميني، پيش نياز توسعه شرکت هاي دانش بنيان

شرکت دانش بنيان ديگري که چهار ماهي است در خراسان جنوبي مشغول فعاليت است، «کويرمس مشرق زمين» نام دارد. کويرمس مشرق زمين در وسط يک بيابان، يک معدن مس را مي يابد و در همان جا کارخانه فرآوري سنگ معدن احداث مي کند و با به کارگيري روش هاي نوين فرآوري سنگ معدن، به فعاليت مشغول مي شود.

علي عليزادگان، مديرعامل شرکت کويرمس در گفت و گو با دانش بنيان مي گويد: «بحث آمايش سرزمين ها براي توسعه پايدار يک کشور مسئله مهمي است. به عبارت ديگر اين که پتانسيل هاي طبيعي هر منطقه را بشناسيم و براساس آن ها براي هر منطقه برنامه ريزي کنيم، مقوله بااهميتي است. مثلا شمال کشور به خاطر داشتن آب و هواي مناسب و بارندگي کافي براي کشاورزي مناسب است، در حالي که اين پتانسيل براي مناطق خشک کشور مثل خراسان جنوبي وجود ندارد.»

او ادامه مي دهد: «حال به جاي اين که روي کشاورزي مناطق خشک کشور سرمايه گذاري کنيم، بايد روي صنايع معدني و پتانسيل هاي آن تمرکز کنيم.» در چند سال اخير، در خراسان جنوبي به دليل کمبود بارش باران، زرشک و زعفران خيلي کم کشت شد. حتي برخي از محلي هاي اين منطقه دام هايشان را فروختند و روستاها را تخليه کردند. در حالي که روي آوردن به صنايع معدني، از آن جا که متناسب با پتانسيل منطقه است، مي تواند بسيار سودده باشد، چراکه صنايع معدني يک دهم کشاورزي به آب نياز دارد. به گفته عليزادگان «با ادامه کشاورزي در مناطق خشکي مثل خراسان جنوبي، به بهره کشي بي رويه از منابع آب و خاک و محيط زيست پرداخته ايم.»

نبايد از خاطر برد که ما بايد زيرساخت هاي اشتغال را در شهرستان ها ايجاد کنيم. شهري که زيرساخت هاي اشتغال در آن مهيا نيست، سرمايه گذارها به سراغش نمي روند، چراکه ريسک سرمايه گذاري در چنين مناطقي بالاست. نکته ديگري که عليزادگان به آن اشاره مي کند، بحث زيرساخت هاست: «کويرمس در منطقه محرومي سرمايه گذاري کرده. دولت هيچ آبي را در اختيار ما قرار نداد، چون زيرساخت ها آماده نبود. خودمان مجبور شديم با تلاش زياد يک حلقه چاه حفر کنيم، در حالي که تامين آب طبق قانون، وظيفه دولت است؛ اين که زيرساخت هايي مثل آب و برق را براي ما تامين کند.»

مديرعامل کويرمس در مورد تامين برق مورد نياز کارخانه اش مي گويد: «کارخانه ما به دو مگابايت برق نياز دارد، در حالي که الان فقط 35 کيلوبايت برق داريم.» آماده نبودن زيرساخت ها در شهرهاي کوچک باعث مهاجرت مردمان آن ديار به شهرهاي برخوردار مي شود، چراکه مردم براي تامين مايحتاج خود به شغل و درآمد نياز دارند. حال در نظر بگيريد که اگر زيرساخت هاي مورد نياز براي توليد و اشتغال در همه شهرها به طور مساوي تامين مي شد، توليد و اشتغال در کشور به چه تحولي مي رسيد.»

در دنياي امروز، خلاقيت و نوآوري اصل اساسي در شرکت هاي دانش بنيان به شمار مي رود. روش هاي سنتي ديگر نمي تواند پاسخگوي اشتغال مردم باشد. به گفته عليزادگان «شرکت دانش بنيان کويرمس مشرق زمين، از روش هاي نوين استفاده مي کند.»

در کشور ما اغلب شرکت هاي بزرگ دولتي هستند و به دليل مقرون به صرفه نبودن، روي معادن «کوچک مقياس» سرمايه گذاري نمي شود. شرکت کويرمس براي مقرون به صرفه کردن سرمايه گذاري روي معادن کوچک مقياس، کارخانه فرآوري احداث کرد که طي آن چند معدن کوچک مقياس مي توانند محصولات خود را به فرآوري برسانند. عليزادگان توضيح مي دهد: «کويرمس از چند معدن کوچک مقياس استفاده کرده که براي مرکزيت اين معادن، به ساخت واحد فرآوري براي تغليظ مواد معدني اقدام کرد. حال با احداث يک کارخانه، چند معدن که به تنهايي مقرون به صرفه نبودند، در کنار هم قرار گرفتند و از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه شدند.» او تاکيد مي کند: «اين کارخانه فرآوري کويرمس، از روش هاي نوين فرآوري سنگ معدن استفاده مي کند و مي تواند بيش از ظرفيت معادن خودمان را پاسخگو باشد. به طوري که معادن ديگري که در اطراف ما وجود دارند نيز براي فرآوري سنگ معدن خود، به سراغ کارخانه کويرمس مي آيند.»

شرکت کويرمس در حال حاضر سي و چهار نفر را به طور مستقيم و چهار برابر اين تعداد را به طور غيرمستقيم بر سر کار آورده است. اين شرکت در حال حاضر به علت نداشتن سرمايه در گردش تنها با يک سوم ظرفيت خود کار مي کند. عليزادگان بيان مي کند: «ما به عنوان يک شرکت توليدي دانش بنيان مدتي است که طي نامه اي از مسئولان درخواست کرده ايم که از کارخانه کويرمس بازديد به عمل آوردند تا شايد به شرکت ما ايمان آورند و تسهيلات مالي در اختيار ما قرار دهند. اگر سرمايه در گردش ما تامين نشود، ممکن است تمام زحمتي که به دستان پرتوان نيروهاي متخصص کشورمان حاصل شده، از بين برود.»

منبع: مجله دانش بنیان